تا به حال به این فکر کردین که پزشک معالج شما چطور بیماریتان را تشخیص داده و به آن اشراف اطلاعاتی پیدا می کند.
هر پزشکی در هرتخصص و رشته خود نیازمند یه سری روش هایی است تا اینکه که در شناخت دقیق تر بیماری مراجعش به او کمک کرده و بتواند به نحو احسن آن را درمان کند، یکی از این روش ها رادیوگرافی است.
رادیو گرافی چیست؟
رادیو گرافی یا عکس برداری، یکی از روش های رادیولوژی برای تشخیص بیماری در علم پزشکی ست که از قسمت های مختلف بدن تصویر برداری می کند، البته این عمل با تابش دوز پایین اشعه ایکس انجام می شود.
از رادیو گرافی بیشتر برای عکس برداری از استخوان های شکسته و مشخص کردن پوسیدگی دندان استفاده می شود.
اشعه ایکس از پوست و عضلات عبور کرده و به صفحه حساسی برخورد می کند و تصویری از قسمت مشخص شده بدن به دست می آید، رنگ این قسمت ها پس از ظاهر شدن سیاه می شود، که در رادیوگرافی ساده این گونه است و در رادیو گرافی دیجیتال، رنگی و برجسته نشان داده می شود.
بهتر است بدانیدکه بیمار در تصویربرداری دیجیتال اشعه کمتری نسبت به رادیوگرافی‌های معمولی و ساده دریافت می‌کند.
رادیوگرافی دندان چیست
رادیوگرافی دندان با تصاویر داخلی و خارجی ازدهان و دندانها و لثه‌ها، به هدف ارزیابی سلامت دهان انجام می‌شود که به دندانپزشک برای شناسایی مشکلات دندانی مانند حفره‌ها، پوسیدگی دندان و دندانهای آسیب‌دیده کمک می کند.
عکس سیاه و سفیدی که در مطبهای دندانپزشکی انجام می شود رادیوگرافی دندان است که نخستین نوع تصویر برداری می باشد و به صورت ورقه پلاستیکی با سلوفان شفاف نقش می بینند وجلوی نور تصویردیده می شود، البته در رادیو گرافی دیجیتال، تصویرتوسط مانتیور کامپیوتر قابل مشاهده است.
رادیوگرافی دیجیتال (اشعه ایکس دیجیتال)
این نوع رادیوگرافی، با تولید تصاویر رایانه ای از دندان ها، لثه ها و سایر ساختارهای فک و دهان، دندانپزشک را از شرایط دهان و دندان بیمار آگاه می سازد تا وی بتواند بهتر مشکل را تشخیص دهد.
که این نوع رادیوگرافی دقیق، درنهایت به کشف، معالجه و کنترل بیماری های دهان و دندان منجر می شود.
رادیوگرافی های دیجیتال چه فوایدی دارد؟
- تصاویر رنگی ست و با کیفیت، که در تشخیص دقیق تر به دنداپزشک کمک می کند.
- نمای تصویر بر روی مانیتور و کاهش هزینه چاپ
- آرشیو تصاویر، که دسترسی بهتر به اطلاعات بیماران وپنهان نگه داشتن اطلاعات بیمار را سبب می شود.
- تسریع در فرآیند درمانی
- مناطق پنهان کوچکی از پوسیدگی بین دندانها را نشان می دهد.
- زیرترمیم های موجود در دندان
- عفونت های استخوانی
- بیماری های لثه
- آبسه دندان یا کیست ها
- ناهنجاری های رشدی و تومورها
را نشان می دهد.
انواع و کاربردهای رادیوگرافی دندانپزشکی دیجیتال
رادیوگرافی دیجیتال دندان را می توان به دو طریق داخلی (داخل دهانی) یا خارجی (خارج دهانی) انجام داد.
اشعه ایکس داخل دهانی (رادیوگرافی داخلی):
- برای تشخیص پوسیدگی ها
- بررسی مشکلات در حال پیشرفت دندان ها
- نظارت بر سلامت دندان ها و استخوان ها
استفاده می شود.
اشعه ایکس خارج دهانی (رادیو گرافی خارجی)
رادیو گرافی خارج دهانی برای تشخیص چه مواردی استفاده می شود:
- دندانهای به هم چسبیده و تحت فشار
- کنترل شرایط رشد فک
- شناسایی مشکلات احتمالی بین دندانها ، فکین و مفاصل گیجگاهی فکی
- شناسایی مشکلات استخوانهای صورت
انواع رادیو گرافی داخل دهانی
رادیوگرافی پانورکس
پانوركس يكي از مرسوم‌ترین رادیوگرافی‌های تشخيصي در دندانپزشكي است که بیمار باید یک دندان‌گیر پلاستیکی را کمتر از یک دقیقه گاز بگیرد و با چرخش دستگاه دراطراف سر بیمار تمام دندانهای او، به خصوص تاج‌ها، به طور مجزا قابل رؤیت گردند.
موارد استفاده رادیو گرافی پانورکس به شرح زیر می باشد.
- كل دندانها و استخوانهای فك بالا و پائين بيمار را در يك كليشه نشان می دهد.
- پوشش کامل دندانها و استخوان صورت
- انتقال دوز پایین تابش اشعه به بیمار
- استفاده از آن در بیمارانی که نمی‌توانند دهان خود را باز کنند و نیاز به مدت زمان بسیار کوتاه برای ثبت تصاویر دارند.
- ضايعات فك و اطراف دندانها را مشخص می کند.
- برای تشخیص دندان های نهفته و یا ميزان استخوان باقيمانده در لثه به کار می رود.
- این نو ع رایوگرافی براي درمان‌های ايمپلنت و … به كارمي رود.
دستگاه پانورکس کمک زیادی به دندانپزشک جهت تشخیص دقیق بیماری می کند و باعث می‌شود وی محل دقیق پوسیدگی را مشخص کرده و مانع از پیشروی آن گردد.
رادیوگرافی پانورامیک OPG
رادیو گرافی پانورامیک، به منظور تشخیص دقیق درمان به کار می رود که در موارد گفته شده زیر کاربرد دارد.
- تشخیص دندانهای عقل پنهان
- تشخیص آسیب های وارد شده به فک
- تشخیص نبود استخوان پریودنتال و درگیری پری اپیکال
- ردیابی منشأ دندان درد
- انجام ارزیابی‌هایی برای قرارگیری ایمپلنت دندانی
- انجام ارزیابی ارتودنسی، قبل و بعد از اعمال آن
- تشخیص ناهنجاری‌های پیشرفته مانند کروبوبیسم، دیسپلازی
- سرطان مرتبط با فک
- تشخیص و ارزیابی شکستگی‌های فک و صورت
- تشخیص سنگ‌های غدد بزاقی
(Bitewing) رادیوگرافی دندان بایت وینگ
در این روش ، بیمار یک قطعه کاغذی مخصوص را گاز می‌گیرد و تصویربرداری انجام می‌شود و دندانپزشک می‌تواند تاج‌های دندان را به‌خوبی ببیند.
این نوع تصویربرداری برای بررسی حفره‌های دندانها (بین دندانی) بسیار مناسب است.
(Occlusal) رادیوگرافی دندان اکلوزال
تصویربرداری اکلوزال، در یک شات تمامی دندانها را نمایش می‌دهد و زمانی انجام می‌شود که فک بیمار بسته باشد.
دندانپزشک، روی هم قرار گرفتن دندانهای بالایی و پایینی را به خوبی می بیند و می‌تواند ناهنجاری‌های آناتومیکی کف یا طاق دهان را به خوبی مشاهده کند.
رادیوگرافی دندان پری اپیکال (تک دندان)
در هر تصویربرداری پری اپیکال، تمام قسمت‌های یک دندان از فک فوقانی یا فک دندانی از ریشه تا تاج به تصویر کشیده می‌شود.
با این نوع تصویربرداری هرگونه تغییرات غیرمعمول در ریشه و ساختارهای استخوانی آن نشان داده می‌شود.
انواع رادیوگرافی دندان با تصویربرداری خارج دهانی
رادیوگرافی دندان پانورامیک
در این نوع تصویربرداری، دستگاه به دور سر بیمار می‌چرخد و از تمام محیط دهان، فک بالا و پایین تصویربرداری می‌کند.
این روش برای بررسی موارد گفته شده در زیر به کار می رود.
- دندانهای آسیب دیده
- دندانهای عقل
- برنامه‌ریزی برای کاشت ایمپلنت
- تشخیص تومورها
- مشکلات فک
رادیوگرافی دندان توموگرافی
توموگرافی، با محوکردن سایر لایه‌ها، یک لایه خاص از دهان را به صورت برجسته نشان می‌دهد.
به بررسی ساختارهایی می‌پردازد که دیدن آن‌ها به دلیل وجود سایر ساختارهای اطراف، مشکل است.
رادیوگرافی دندان سفالومتری
در تکنیک سفالومتری به طور کامل از یک طرف سر بیمار تصویربرداری می‌شود.
برای تشخیص ارتباط دندانها با فک و مشخصات هر دندان به تنهایی استفاده می شود.
متخصصین ارتودنسی از این روش استفاده می کنند.
رادیوگرافی دندان سیالوگرام
در این تصویربرداری یک ماده رنگی به غدد بزاقی تزریق می‌شود تا این غدد در فیلم دیده شوند زیرا غدد بزاقی جزء بافت نرم هستند و در رادیوگرافی بدون تزریق مواد رنگی دیده نمیشوند.
این روش برای بررسی مشکلات غدد بزاقی مانند:
انسداد یا سندروم Sjogren که اختلالی با علائم خشکی چشم و دهان است.
و اختلال در پوسیدگی دندانها استفاده می شود.
رادیوگرافی دندان توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن دندان)
نمای داخلی دندانها را به‌صورت سه بعدی نشان می‌دهد.
این روش به منظور بررسی مشکلات دراستخوانهای صورت مانند کیست‌ها، تومورها و شکستگی‌ها به کار می‌رود.
رادیوگرافی دندان با سی تی اسکن
در این روش دستگاه به دور سر بیمار می‌چرخد و تصاویری سه بعدی از ساختار دندانها، بافتهای نرم، عصبها و استخوان‌ها ایجاد می کند.
کاربرد های این نوع رادیوگرافی، به
- قرار دادن ایمپلنت‌ها در جای مناسب
- ارزیابی کیست‌ها و تومورها در دهان و صورت
- تشخیص مشکلات لثه‌ها، ریشه‌های دندان و فکها
کمک می کند.
نکات قبل از تصویربرداری اشعه ایکس (رادیوگرافی)
هرگونه گوشواره، جواهرات، گیره موی فلزی، عینک، دندان مصنوعی یا لوازم ارتودنسی، را در هنگام عکس برداری از خود دور کنید.
خانم های باردار در همان ابتدا دندانپزشک را از بارداری خود مطلع کنند.
منابع:
1_ میشل اسد، نیکولت جکسون، در دایره المعارف مهندسی زیست پزشکی، 2019
2_ ژورنال ستون فقرات، مجله رسمی انجمن ستون فقرات آمریکای شمالی، یک مجله بین المللی و چند رشته ای است که مقالات اصلی و داوری شده در مورد تحقیقات و درمان منتشر می کند.